Ingeval van verdenking van (ernstig) strafbaar feit en  indien het vermoeden bestaat dat het strafbaar feit is gepleegd onder invloed van een psychische stoornis, dan kan een onderzoek naar de psychische toestand van een verdachte worden gelast. Dit onderzoek zal altijd worden verricht door een psychiater en/of psycholoog. Indien een verdachte besluit om niet mee te werken aan zo’n onderzoek, dan kan de rechter beslissen om een verdachte te laten observeren in het Pieter Baan Centrum. Het onderzoek in het Pieter Baan Centrum duurt 7 weken.  

Op grond van de uitkomsten van onderzoek naar de persoon van de verdachte kan een rechter onder bepaalde omstandigheden TBS op leggen. De resultaten van het persoonlijkheidsonderzoek zijn dan ook erg van belang.

Er zijn twee soorten TBS: TBS met dwangverpleging en TBS met voorwaarden. 

Wanneer de rechter een TBS met bevel tot verpleging oplegt, dan wordt een veroordeelde overgebracht naar een gesloten tbs-kliniek. Daar zal een behandeling plaatsvinden door een team van psychologen, psychiaters en sociale werkers. Een TBS met dwangverpleging kan in bepaalde gevallen steeds verlengd worden, waardoor er dus geen einddatum aan de TBS maatregel verbonden kan zijn. 

Wanneer de rechter een TBS met voorwaarden oplegt, dan moet de veroordeelde zich  aan de door de rechter gestelde voorwaarden houden. Er vindt dus geen opname in een gesloten TBS-kliniek plaats. Veelal zal de rechter strikte voorwaarden opleggen, waaronder bijvoorbeeld een behandelverplichting in een kliniek. Bij overtreding van één van de voorwaarden is de kans groot dat de officier van justitie aan de rechter zal vragen om de TBS met voorwaarden om te zetten naar een TBS met dwangverpleging.